ภาวะช็อคจากความร้อนสูงเกิดขึ้นเมื่อสัตว์มีอุณหภูมิร่างกายสูงขึ้นมากกว่า 106-109 องศาฟาเรนไฮด์  ซึ่งภาวะนี้พบมากในสุนัขอ้วนหรือมีปัญหาตีบแคบของทางเดินหายใจส่วนต้น และสุนัขพันธุ์หน้าสั้น โดยภาวะนี้จะส่งผลให้เกิดความเสียหายต่อเนื้อเยื่อส่วนต่างๆในร่างกาย

            ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดภาวะ heat stroke

            1.การปล่อยสุนัขวิ่งเล่นในบริเวณที่มีอากาศร้อนชื้นเป็นเวลานาน

            2.สุนัขที่ถูกขังในบริเวณที่อากาศไม่ไหลเวียน ตากแดด ไม่มีน้ำดื่มเพียงพอ

            3.การถูกเป่าขนด้วยไดร์เป่าขนความร้อนสูง

            ความเสียหายที่เกิดขึ้นเมื่อสัตว์เกิดภาวะ heat stroke

1.ไต:อุณภูมิที่สูงมีผลโดยตรงต่อ renal tubular epithelium และมีผลโดยอ้อมคือการลดลงของปริมาณเลือดที่ไปเลี้ยงไต

   ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดภาวะไตวาย

2.ทางเดินอาหาร:อุณภูมิที่สูงมีผลโดยตรงต่อทางเดินอาหารและลำไส้ โดยมักทำให้เนื้อเยื่อบริเวณนั้นถูกทำลายและเกิดเป็นเนื้อตาย  

   ส่งผลให้สัตว์เกิดภาวะท้องเสียและอาเจียนเป็นเลือดได้

3.สมอง:อาจพบภาวะสมองบวมน้ำและเนื้อสมองตายเนื่องจากอุณหภูมิที่สูงขึ้นส่งผลให้ผนังเส้นเลือด(cerebral vascular endothelium)

   ถูกทำลายโดยอุณหภูมิที่เพิ่มสูงกว่า 109 องศาฟาเรนไฮด์เป็นเวลานานอาจทำให้เซลล์ประสาทถูกทำลายอย่างถาวร ส่งผลให้เกิดภาวะ coma 

   และเกิดภาวะสมองถูกทำลายอย่างถาวร(permanent brain damage)ตามมา

4.ตับและหัวใจ: อุณหภูมิที่สูงขึ้นทำให้เซลล์ตับและกล้ามเนื้อหัวใจตาย

            อาการของ heat stroke

            อาการเริ่มแรกของ heat strokeคือ สัตว์หายใจเร็ว หัวใจเต้นเร็ว อาเจียน ท้องเสีย มีภาวะขาดน้ำ หากไม่ได้รับการแก้ไขทันทีอาการจะมีความรุนแรงขึ้นโดยสัตว์จะมีภาวะหายใจลำบาก เยื่อเมือกสีม่วงคล้ำ เกิดจุดเลือดออก(petechial hemorrhages) เป็นลม(collapse) ชัก เสียการทรงตัว ปัสสาวะน้อย ท้องเสียเป็นเลือด และอาเจียนเป็นเลือด เหงือกที่เคยมีสีแดงเข้มอาจเริ่มมีสีซีดหรือซีดอมเทา ชีพจรอ่อน อุณหภูมิที่เคยสูงขึ้นอาจลดต่ำลงมาอยู่ในระดับที่ต่ำกว่าปกติ และอาจพบอาการทางประสาทได้ เช่น ชัก และเสียชีวิตในที่สุด

            การรักษา

1.การลดอุณหภูมิร่างกาย ด้วยการเช็ดตัว อาบน้ำ หรือสเปรย์ด้วยน้ำเย็น และอาจเป่าด้วยพัดลมเพื่อช่วยในการระเหยของความร้อน

   ในกรณีที่อุณหภูมิสูงมากอาจทำการสวนทวารหนักด้วยน้ำเย็น แต่การสวนส่งผลให้ไม่สามารถวัดอุณหภูมิร่างกายทางทวารหนักได้

          *ในการลดอุณหภูมิไม่ควรใช้น้ำแข็งหรือน้ำที่เย็นจัดเพราะจะทำให้เส้นเลือดส่วนปลายหดตัว และสุนัขเกิดอาการสั่น ซึ่งจะไปชะลอกระบวนการลดความร้อนของร่างกาย

2.เมื่ออุณหภูมิร่างกายลดลงถึง 103 องศาฟาเรนไฮด์ ให้หยุดเช็ดตัว แล้วหมั่นวัดอุณหภูมิสุนัขทุกๆ 10นาทีในอีก 2-3 ชั่วโมงต่อมา

   โดยอุณหภูมิร่างกายอาจจะยังคงลดต่ำลงเรื่อยๆจนถึงระดับต่ำกว่าปกติหรือเพิ่มสูงขึ้นกว่าปกติได้อีก

3.ให้สารน้ำพวก crystalloid fluids ทางเส้นเลือดแบบ bolus ในขนาด 20-30 ml/kg

4.ในกรณีที่มีความดันเลือดต่ำมากควรให้ hetastarch ขนาด 5-10 ml/kg ควบคู่กับ crystalloid fluids

5.ถ้าพบอาการของ DIC ให้ทำ plasma transfusion ขนาด 10-20 ml/kg/d

            การพยากรณ์โรค

            ภาวะนี้มีอัตราการตาย (mortality rate) เท่ากับ 50% โดยปัจจัยที่ทำให้การพยากรณ์ของโรคแย่ลงได้แก่    

         1.เมื่อพบภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ(hypoglycemia)

2.เมื่อค่า PT และ PTT ยาวนานขึ้น

3.เมื่อ serum creatinine มากกว่า 1.5 mg/dlหลังจาก 24 ชั่วโมงของการรักษา

4.เมื่อพบการชัก สุนัขอ้วน หรือได้รับการรักษาช้า(สัตว์มีอาการมาแล้วมากกว่า 90 นาที)

            การพยากรณ์โรคโดยทั่วไปขึ้นกับ ระยะเวลาที่สุนัขมีอุณหภูมิสูง ความรุนแรงของความเสียหายของอวัยวะต่างๆ และการตอบสนองต่อการรักษา

บทความโดย

สพ.ญ.กิจตาภรณ์ แสงจันทร์ (หมอฟ้า)

สัตวแพทย์คลินิกอายุรกรรม